Η ασπίδα του Αχιλλέα. Ιλιάδα Β Γυμνασίου Ραψωδία Σ 478-616

Η ασπίδα του Αχιλλέα

        Μαθαίνοντας από τον Αντίλοχο για το θάνατο του Πατρόκλου, ο Αχιλλέας ξεσπάει σε πικρό θρήνο, τον οποίο ακούει η Θέτιδα στα βάθη της θάλασσας.

Η θεά δέχεται με πόνο την απόφαση του γιου της να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του, αλλά τον παρακαλεί να περιμένει τουλάχιστον να του ετοιμάσει καινούρια πανοπλία ο Ήφαιστος και φεύγει γρήγορα για τον Όλυμπο.

 Ο Ήφαιστος, μετά την παράκληση της Θέτιδας,κατασκευάζει θαυμαστά όπλα: θώρακα, κράνος, κνημίδες και κυρίως την ασπίδα, της οποίας τη διακόσμηση ο ποιητής μας περιγράφει διεξοδικά. 

Μέσα στην αποκλειστικά πολεμική ατμόσφαιρα της Ιλιάδας, μέσα στα ηρωικά κατορθώματα και στο θάνατο τόσων παλικαριών, η περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέα μας ανοίγει μια σειρά από εικόνες, όπου ο πόλεμος είναι μια μόνο φάση της ζωής και όχι η πιο σημαντική· οι ειρηνικές σκηνές υπερισχύουν εδώ. Και οι μεγάλοι ήρωες με τα τιμημένα ονόματα παραμερίζονται για μια στιγμή· ο ποιητής μας μιλεί τώρα για τις χαρές και τους καημούς τον απλού ανώνυμου λαού.

                                            Η ασπίδα του Αχιλλέα - Εκπαιδευτική τηλεόραση

                                                   

                                               Περιγραφή της ασπίδας

-Στο κέντρο της ασπίδας ο Ήφαιστος φιλοτεχνεί τη γη, τη θάλασσα και τα ουράνια σώματα.

-Στη δεύτερη ζώνη απεικονίζονται δυο πόλεις σε ειρηνικές και πολεμικές σκηνές αντίστοιχα.

-Στην Τρίτη ζώνη απεικονίζονται τρεις σκηνές από τη γεωργική ζωή: όργωμα θερισμός ,τρύγος.

-Η τέταρτη ζώνη περιλαμβάνει σκηνές από την ποιμενική ζωή: ένα κοπάδι πρόβατα που δέχεται επίθεση λιονταριών και ένας βοσκότοπος με κοπάδι πρόβατα.

-Στην Πέμπτη ζώνη απεικονίζονται σκηνές χορού .Εκεί αναγνωρίζουμε και τον ίδιο τον ποιητή στην μορφή του «θείου αoιδού».

-Τελευταίος αναφέρεται ο Ωκεανός ,τον οποίο ο ποιητής τον φαντάζεται ως ένα κύκλο ανάμεσα σε δυο διακοσμητικές ζώνες στη στεφάνη της ασπίδας.

Οι σκηνές της ασπίδας του Αχιλλέα έχουν επίκεντρο τον πολιτισμένο άνθρωπο.

Μια πόλη σε καιρό ειρήνης (δυο βασικοί θεσμοί της πολιτισμένης κοινωνίας): ο γάμος και το δικαστήριο	·         Σκηνή ενός γάμου ·         Σκηνή μιας δίκης
Μια πόλη σε καιρό πολέμου (τα άγρια ένστικτα των ανθρώπων, ο πολιτισμός εκφράζεται στις μεθόδους πολέμου και στα όπλα)	·         Οι εχθροί πολιορκούν την πόλη ·         Οι πολιορκούμενοι αντιδρούν με ενέδρα ·         Πολύνεκρη μάχη
Γεωργική  ζωή (ο πολιτισμένος άνθρωπος καλλιεργεί με σύστημα τη γη, έχει τα κατάλληλα εργαλεία και απαλύνει το μόχθο με τη διασκέδαση)	·         Όργωμα ·         Θερισμός ·         Τρύγος
Κτηνοτροφική ζωή (ο πολιτισμένος άνθρωπος οργάνωσε την κτηνοτροφία ώστε να έχει τροφή και πρώτες ύλες)	·         Κοπάδι βοδιών ·         Κοπάδι αρνιών
Χορός (δείχνει την ανάπτυξη των καλών τεχνών και το ανώτερο επίπεδο της κοινωνικής ζωής του πολιτισμένου ανθρώπου. Λινά ρούχα, χρυσά όπλα, μουσική, ποίηση, χορός )	·         Ομάδα νέων χορεύει ·         Ο αοιδός παίζει κιθάρα   ·         Ο κόσμος παρακολουθεί

            Για την κατασκευή της ασπίδας του Αχιλλέα επιστράτευσαν και ο Ήφαιστος και ο Όμηρος όλη τους την τέχνη. Η ασπίδα του Αχιλλέα είναι ένας ύμνος στην τεχνολογία, μια ποιητική παρουσίαση του πλέον περίφημου σε τέχνη έργου της ομηρικής εποχής. 

Η τεχνική του Ηφαίστου και το επίπεδο ανάπτυξης του υλικού πολιτισμού.

Η κατασκευή της ασπίδας δείχνει πως στην ομηρική εποχή είχαν αναπτύξει την μεταλλουργία. Ο τεχνίτης έχει επιδεξιότητα στην κατασκευή της ασπίδας αλλά και στην περίτεχνη διακόσμηση με ανάγλυφες διακοσμήσεις που δείχνουν υψηλό επίπεδο τεχνικής.

Η ασπίδα είναι δυνατή και μεγάλη. Έχει τριγύρω τριπλό λαμπρό κύκλο, δηλαδή η περιφέρειά της έχει τρεις διακοσμητικές ζώνες. Έχει πέντε μεταλλικές στρώσεις: πέντε δίπλες. Χρησιμοποιεί χρυσό για ορισμένες λεπτομέρειες : η Αθηνά και ο Άρης με χρυσά τα ενδύματα.  Κασσίτερο και χάλυβα: και λάκκον από χάλυβα και κασσιτέρου φράκτην έσυρε γύρω. Και οι ταύροι επλασθήκαν χρυσού και κασσιτέρου ακόμη.  Ασήμι: που απ’ αργυρούς κρεμιόταν τελαμώνες. Κράνος στερεόν καλότεχνο με ολόχρυσο στην κορυφήν τον λόφον και από λεπτόν κασσίτερον μορφώνει τις κνημίδες.

Οι διακοσμητικές εικόνες τοποθετούνται από το κέντρο προς την περιφέρεια. Τελευταίον απεικονίζει τον Ωκεανό στον κύκλον της ασπίδος.

 

       Ο πόλεμος παρουσιάζεται σαν μια θλιβερή παρένθεση.

  Ο ποιητής δεν περιγράφει μια αληθινή ασπίδα( συνήθως πάνω στις ασπίδες υπήρχαν φρικτές και βίαιες παραστάσεις) αλλά μια σειρά από παραστάσεις που εξυπηρετούν τις ποιητικές του σκοπιμότητες                                                 

Ένας τυπικός πόλεμος της ηρωικής εποχής και οι ομοιότητές του με τον ιλιαδικό πόλεμο Σ 508-539

Οι φάσεις του πολέμου

-Πολιορκία της πόλης

-Πολεμικό συμβούλιο

-Διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους αντιπάλους

- Οι κάτοικοι της πόλης αρνούνται και αντιστέκονται

- Τα γυναικόπαιδα και οι γέροντες αναλαμβάνουν  να φυλάξουν τα τείχη

- Τειχοσκοπία

- Οι πολιορκημένοι εξορμούν κρυφά με συμμετοχή της Αθηνάς και του Άρη

-  Οργανώνουν ενέδρα

- Επιτίθενται στα κοπάδια των πολιορκητών

-  Γίνεται πολύνεκρη μάχη

- Στη μάχη συμμετέχουν η Έριδα, ο Κυδοιμός και η Μοίρα.

Η σκηνή του πολέμου της ασπίδας είναι μικρογραφία του Τρωικού πολέμου με πολλά κοινά σημεία.

Οι εικόνες δεν είναι στατικές αλλά μοιάζουν με μικρές αφηγήσεις (κίνηση, δράση, ήχοι, συναισθήματα, σκέψεις).

Σκηνή του γάμου: οι συγγενείς κινούνται σε πομπή που συνοδεύει τη νύφη, ακούγεται το τραγούδι του γάμου, ο υμέναιος, οι γυναίκες από τα παράθυρα παρακολουθούν με θαυμασμό.

Σκηνή του τρύγου: αγόρια και κορίτσια μεταφέρουν τα σταφύλια μέσα στο αμπέλι, ακούγεται η κιθάρα και το τραγούδι ενός αγοριού και το τραγούδι των τρυγητών.

Στη σκηνή του χορού: αγόρια και κορίτσια χορεύουν αντικριστά ή πιασμένα σε σειρά, ο λαός που παρακολουθεί χαίρεται ενώ ακούγεται η κιθάρα του αοιδού.

 

Ο ποιητής επιφυλάσσει σημαντική θέση για τον εαυτό του και προβάλλει την αξία του. Η θέση των αοιδών στην ομηρική κοινωνία.

             Στους στίχους 603-604  ο ποιητής παρουσιάζει τον εαυτό του: βρίσκεται ανάμεσα στους νέους που χορεύουν συνοδεύοντας με την κιθάρα και το τραγούδι του τους χορευτές. Διαλέγει την πιο ευχάριστη σκηνή για να δηλώσει την παρουσία του. Στην Οδύσσεια ο Όμηρος παρουσίασε τον Δημόδοκο ως πολύ αγαπητό στο λαό να τιμάται ως ήρωας. Με το τραγούδι του συγκινεί τον Οδυσσέα και τον κάνει να ξεσπάσει σε κλάμα.

             Οι αοιδοί τραγουδούσαν με συνοδεία κιθάρας σε δημόσιους χώρους ή στις αυλές βασιλιάδων και ευγενών. Έψαλλαν τα κατορθώματα ανθρώπων και ηρώων. Εμπνέονται από τη Μούσα και θεωρούνται «θείοι» δηλαδή η έμπνευσή τους δίνεται από το θεό. Έπρεπε να έχουν γερή μνήμη για αν απομνημονεύουν χιλιάδες στίχους και ταλέντο για να ψυχαγωγούν τους ακροατές τους.

 

Αντιθέσεις

Σύμπαν – ανθρώπινος πολιτισμός/ Ειρήνη – πόλεμος /Πόλη – ύπαιθρος/Ο κίνδυνος του πολέμου – οι χαρές της ειρηνικής ζωής /Βία – γαλήνη

Η περιγραφή της ασπίδας από άποψη τεχνικής αποτελεί επιβράδυνση. Ο ποιητής διαλέγει να χαλαρώσει τον ακροατή με σκηνές από την ανθρώπινη ζωή για να τον απομακρύνει από τον πόλεμο και την ατμόσφαιρα πένθους μετά το θάνατο του Πάτροκλου.  Την ασπίδα αυτή που αναπαριστά τη ζωή θα πάρει μαζί του ο Αχιλλέας καθώς βαδίζει προς το θάνατο: «όσο πιο όμορφη είναι η  ζωή που λάμπει στην ασπίδα, τόσο πιο πολύς ο πόνος για τον πολεμιστή που την κρατά, σαν είναι να πεθάνει».

                                                       

Ο ποιητής θέλει να δώσει στους ακροατές γνώριμα στιγμιότυπα της ειρηνικής ζωής, για να τους απομακρύνει από την ατμόσφαιρα πένθους( χαμός Πατρόκλου, εκδίκηση Αχιλλέα)

Μόλις ο τεχνίτης των θεών τελείωσε το έργο του, απέθεσε τα όπλα μπροστά στη Θέτιδα κι εκείνη τα πήρε στα χέρια της και έτρεξε από τον Όλυμπο να τα παραδώσει στο γιο της.

https://efthimialiori.blogspot.com/